Diecezja wrocławska należy do jednej z najstarszych kościelnych jednostek administra- cyjnych na ziemiach polskich, gdyż sięga swymi początkami zarania państwa polskiego oraz chrześcijaństwa w tej części Europy. Za sześć lat diecezja będzie święciła milenium swych dziejów, często burzliwych i skomplikowanych, podobnie zresztą jak dzieje całego Śląska. Nic też dziwnego, że przeszłością tej wielowiekowej diecezji interesowało się już wielu historyków profesjonalistów i amatorów.

Owocem ich zainteresowań są stosunkowo liczne, ale o bardzo zróżnicowanej wartości publikacje, które wydawano w postaci materiałów źródłowych, bądź też w formie popularno-naukowych artykułów. Szczególnie płodnym okazał się pod tym względem wiek XIX, w którym wydano jak dotychczas najwięcej prac z zakresu dziejów diecezji wrocławskiej. Uczeni tego stulecia zajęli się niemal każdym ważniejszym faktem lub wydarzeniem w diecezji od chwili jej erygowania aż do czasów sobie współczesnych. Nie zabrakło w tych badaniach wybitnych kontynuatorów, którzy już w naszym stuleciu odkrywali kolejne karty z przeszłości tej nadodrzańskiej diecezji. W związku z tym zrodziło się nawet przekonanie, że diecezja wrocławska, obok chełmińskiej, włocławskiej i krakowskiej, należy już do stosunkowo najlepiej opracowanych.

Tymczasem bliższe zapoznanie się z bogatą co prawda bibliografią diecezji wrocławskiej, (zebrał ją z niezwykłą starannością Ks. Jan Kopiec w pracy "Historiografia diecezji wrocławskiej do roku 1821", drukowanej w czasopiśmie Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 45: 1982 s. 205-396) pozwala stwierdzić, że nie wszystkie okresy i sprawy diecezjalne cieszyły się jednakowym zainteresowaniem. Ponadto, jak już wspomniano wyżej, nie wszystkie publikacje odznaczają się tą samą rzetelnością badaczy i naukową wartością. Dość sporo zastrzeżeń budzą zwłaszcza prace autorów niemieckich odnoszące się do wieku XVII i XVIII.

Historycy niemieccy, którzy byli w większości spadkobiercami politycznych rozwiązań Fryderyka II z 1741 r. i zachwycali się na ogół potęgą Prus, rozpatrywali najczęściej każdą stronę działalności króla w atmosferze uwielbienia graniczącego wprost z apoteozą. Nawet wówczas, gdy przychodziło im pisać o spornych kwestiach odnoszących się do moralności i zasad postępowania bohatera, przyjmowali założenie, iż koniec wieńczy dzieło i tym samym dokonując pewnych retuszy i niedomówień, stawiali mimo wszystko ocenę uwielbienia i aprobatę. Tego rodzaju zabiegi stosowali również w odniesieniu do jego polityki religijnej, która miała charakter wybitnie antykatolicki i antypolski. Ale nie brak też prac wartościowych i godnych uwagi.

Do ważniejszych prac niemieckich z zakresu historii diecezji wrocławskiej należą: J. Heyne, Dokumentierte Geschichte des Bistums und Hochstiftes Breslau, I-III, Breslau 1860-1868; F.X. Seppelt, Geschichte des Bistums Breslau, Breslau 1929; W. Marschall, Geschichte des Bistums Breslau, Stuttgart 1980.

Z kolei historycy polscy, wolni wprawdzie od obciążeń fryderycjańskiego mitu, którzy mogli sprostować niejedną fałszywą tezę tendecyjnych historyków niemieckich, skoncentrowali swoją uwagę raczej na piastowskim średniowieczu i historii diecezji w XIX i XX w., aniżeli na środkowych stuleciach XVII i XVIII. Tak więc okres ten wymaga jeszcze wielu badań szczegółowych, które umożliwiłyby opracowanie rzetelnej i wyczerpującej syntezy. Dotychczas bowiem w historiografii polskiej dysponujemy jedynym gruntowniejszym opracowaniem śląskich dziejów kościelnych T. Silnickiego, Dzieje i ustrój Kościoła na Śląsku do końca w.XIV, Kraków 1939 i ponownie wydane w Warszawie 1955. Uzupełniają je w pewnym stopniu prace: A. Rogalskiego, Kościół katolicki na Śląsku.

Studia nad dziejami diecezji wrocławskiej, Warszawa 1955, która poza ogólniejszym zarysem zwraca więcej uwagi na wiek XIX i XX oraz Bpa W. Urbana, Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962, będąca zgodnie z tytułem jedynie krótką syntezą najważniejszych spraw i wydarzeń. Tak więc gruntowne opracowanie pozostałych wieków od XV-XX, jak to uczynił T. Silnicki, czeka nadal na swoich autorów. Rozpoczęty zaś w niniejszym numerze "Nowego Życia" cykl artykułów poświęconych dziejom diecezji wrocławskiej przed bliskim już jubileuszem jej tysiąclecia, ze zrozumiałych względów nie wyczerpuje nawet w najogólnieszym zarysie bogatej problematyki historycznej śląskiego Kościoła. W zamierzeniu bowiem autora, artykuły te mają zwrócić jedynie uwagę czytelników na potrzebę gruntownego opracowania dziejów kościelnych na Śląsku i ukazać w sposób popularny i to w największym skrócie jakże trudną i skomplikowaną drogę wrocławskiego Kościoła od chwili jego pojawienia się na śląskiej ziemi aż do dni współczesnych.