5. Reakcja pogańska i wskrzeszenie biskupstwa
Z DZIEJÓW ARCHIDIECEZJI WROCŁAWSKIEJ
Ks. dr hab. Józef PATER
Na Śląsku, ziemi kresowej, która nie okrzepła jeszcze dobrze po wojnie Chrobrego z Henrykiem II, nawrót pogaństwa w latach 1034 - 1037, podobnie jak w innych dzielnicach Polski, zniszczył mozolnie budowaną organizację kościelną. W czasie tej zawieruchy zniszczeniu uległy stolice biskupie, świątynie i klasztory. Ogromu klęski dopełnił jeszcze najazd Brzetysława czeskiego w 1038 r. Władca czeski marząc o założeniu metropolii w Pradze i włączeniu w jej granice ziemi śląskiej, okupował ją przez dwanaście lat. Feudałowie czescy wywieźli wówczas z Polski, a niewątpliwie w dużej mierze ze Śląska i Wrocławia, ogromne łupy jakich wspomina mimochodem kronikarz Kosmas.
Ogromne straty były także w rękopisach i prowadzonych tu wzorem wszystkich stolic biskupich rocznikach. Zakusom czeskiego władcy położył kres rok 1050, kiedy to Kazimierz Odnowiciel po odzyskaniu Śląska natychmiast przystąpił do odnowienia polskiej organizacji kościelnej na tych ziemiach. Obsadzone w 1051 r. biskupstwo wrocławskie, było w tym czasie obok diecezji krakowskiej, jedynym biskupstwem w państwie Odnowiciela. Ostatecznej reorganizacji polskiej prowincji kościelnej dokonano w r. 1075. W skład jej weszły diecezje: gnieźnieńska, poznańska, krakowska, wrocławska i płocka. Jeżeli stolica wrocławska została wskrzeszona wcześniej od Gniezna i Poznania to zaważyły tu niewątpliwie względy polityczne. Śląska stanowił przecież dla Polski ważny teren.
Odbudowanie biskupstwa po tak długim wakansie kładło nie tylko kres pogaństwu wewnątrz diecezji, lecz także usuwało niepewność co do przyszłych jej losów. Od poł. XI w. rozpoczął się dla Wrocławia dalszy rozwój diecezjalnej historii, która biegła odtąd bez przerwy i bez większych załamań. W odrodzonej diecezji wrocławskiej biskupem został Hieronim (1051 - 1062), który sprowadził z Rzymu relikwie św. Wincentego diakona, mianowanego wkrótce drugim patronem katedry, a później także patronem kapituły katedralnej. Obok odnowionego obecnie biskupstwa powstały również dające się teraz stwierdzić źródłowo klasztory: benedyktyński w Lubiążu nad Odrą i mnichów irlandzkich w Oleśnicy. O trzech kolejnych następcach biskupa Hieronima, Janie I (1063-1072), Piotrze (1074-1111) i Żyrosławie (1112-1120) znanych nam tylko z imienia, wiemy jedynie, że pierwszy z nich był już Polakiem, drugi przyjacielem św. Stanisława, a trzeci natomiast poświęcił kościół św. Wojciecha we Wrocławiu, który był kościołem parafialnym.
Za pontyfikatu bpa Żyrosława na scenie wrocławskiej pojawił się legendarny ze swych bogactw Piotr Włast. On to ufundował opactwo benedyktyńskie św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu (1120-1128), a nieco później klasztor kanoników regularnych na górze Ślęży (1121-1131), przeniesiony następnie na Wyspę Piaskową do Wrocławia. Niewiele możemy powiedzieć to następnych rządcach diecezji wrocławskiej. |
W czasie rządów bpa Heymo (1120-1126) św. Otto z Bambergu jadąc w celach misyjnych na Pomorze, zatrzymał się po drodze w Bardo Śląskim, Niemczy i we Wrocławiu. Z kolei bp Robert I (1127-1142) miał się przenieść do Krakowa i dokończyć budowy tamtejszej katedry pod wezwaniem św. Wacława. Jego następcami byli bp Robert II (1142-1146) i bp Jan II (1146-1149). Ten ostatni został arcybiskupem gnieźnieńskim i razem z bratem swoim Klemensem ufundował klasztor cysterski w Jędrzejowie.
Po śmierci księcia Bolesława Krzywoustego, zgodnie z testamentem z 1138 r. ustanowiono w Polsce prawo senioratu. Synowie jego mieli panować w dziedzicznych dzielnicach, a równocześnie pozostawać pod władzą seniora rezydującego w Krakowie. Krzywousty chciał w ten sposób zabezpieczyć ład w państwie. Niestety myśl ta została wypaczona i powstała na tym tle zatargi, które zmusiły m. in. księcia śląskiego Władysława II do szukania pomocy w Niemczech. Tam też zmarł w 1156 r. i został pochowany w Saksonii.
W okresie rozbicia i zatargów książąt dzielnicowych, biskupstwem wrocławskim zarządzał Walter z Malonne (1149-1169), popierany przez księcia Bolesława IV Kędzierzawego. Brat bpa Waltera Aleksander zarządzał z kolei diecezją płocką. Przez jakiś czas Walter był prepozytem w katedrze płockiej, gdzie nauczył się polskiego języka. Wybrany w 1149 r. na stolicę biskupią we Wrocławiu przystąpił z niezwykłą energią do reformy życia kościelnego na śląsku w myśl założeń papieża Grzegorza VII. Kładł ogromny nacisk na przestrzeganie ceremonii kościelnych i śpiewu liturgicznego oraz na celibat duchowieństwa, które jeszcze w tym czasie było w większości żonate. Do życia powołał także pierwszą kapitułę katedralną. W miejsce pierwotnej katedry na Ostrowie Tumskim rozpoczął budowę nowej w stylu romańskim, która została ukończona za biskupa Żyrosława. Z tamtej katedry dochowały się do dziś kolumny romańskie w portalu głównym i kamienne lwy.
Dzięki zabiegom bpa Waltera papież Hadrian IV bullą protekcyjną z 1155 r. wziął biskupstwo wrocławskie pod swoją opiekę, potwierdził jego uposażenie i zabezpieczył stan materialnego posiadania. Główną posiadłością biskupa była kasztelania otmuchowska, a kapituły katedralnej milicka. Biskupowi Walterowi zawdzięcza swój początek także wrocławska szkoła katedralna. Tak więc bp Walter należał do wybitnych i zasłużonych rządców śląskiej diecezji, której stolica stała się ośrodkiem bujniejszego życia religijnego i kulturalnego. |
Udostępnij |
« poprzednia | następna » |
---|